Κομφούκιος

Σ' αυτή τη ζωή λίγα πράγματα μένουν αναλλοίωτα στο χρόνο. Κάποιες φιλοσοφίες αντέχουν στο χρόνο και μας διδάσκουν. Οι πνευματικές μας ρίζες δείχνουν να έχουν χαθεί ενώ αν τις ενστερνιζόμασταν πιθανώς ο κόσμος να ήταν διαφορετικός. Το μεγάλο έλλειμα αξιών του σήμερα με οδηγεί σε πνευματικές αναζητήσεις άλλων εποχών και διαβάζω τις φιλοσοφίες του Κομφούκιου.

Ο Κομφούκιος (551-479 π.X.) ήταν ένας διακεκριμένος Κινέζος φιλόσοφος που εισηγήθηκε δικό του φιλοσοφικο-ηθικο-κοινωνικό σύοτημα, τον κομφουκιανιομό. Η διδασκαλία του, που διασώθηκε στο Analects (Ανάλεκτα), έχει μεγάλη επιρροή ακόμα και σήμερα στην Κίνα. Η φιλοσοφία του επικεντρώνεται στη δημιουργία ηθικών μοντέλων της οικογένειας και της κοινωνίας και θέτει τις βάσεις της εκπαίδευσης. Ο Κομφούκιος πραγματεύεται τη θετικότητα, την ταπεινότητα, το σεβασμό, την ακεραιότητα και τη συμπάθεια.

Καταγόταν από ευγενή οικογένεια, έμεινε ορφανός σε μικρή ηλικία και μεγάλωσε μέσα σε δύσκολες οικονομικές συνθήκες. Αν και αυτοδίδακτος, κατόρθωσε να γίνει ο πιο μορφωμένος άνθρωπος του τόπου του. Από νωρίς άρχισε να διδάσκει και έδειξε ενδιαφέρον για την πολιτική. O τρόπος της διδασκαλίας του βασιζόταν στην ενεργό συμμετοχή του μαθητή· «αν δείχνοντας μία πλευρά του θέματος, ο μαθητής δεν μπορεί να υπολογίσει τις άλλες τρεις μόνος του, δεν συνεχίζω», έλεγε χαρακτηριστικά.

H διδασκαλία του αποτελεί συλλογή αφενός μεν αποφθεγμάτων του ίδιου και των μαθητών του, αφετέρου δε συζητήσεων μεταξύ αυτού και μαθητών του. H ύψιστη ηθική αρχή, κατά αυτόν, είναι το γιεν, που σημαίνει την αγάπη, τη φιλανθρωπία, τη μεγαλοθυμία, την καλοσύνη - «γιεν είναι να αγαπάει κανείς τους ανθρώπους με χαρά από τα μύχια της ψυχής του». To γιεν είναι μία αρχή, την οποία θα πρέπει να καλλιεργήσουν οι άνθρωποι μέσα τους, ώστε να μπορέσει αυτή να επηρεάσει τις σχέσεις των με τους άλλους. O καλύτερος τρόπος, για να προσεγγίσει και να κατανοήσει κανείς τη σημασία του γιεν, είναι να βάζει τον εαυτό του στη θέση των άλλων και, έτσι, να συμπεριφέρεται ανάλογα. 

Οι δύο βασικές θέσεις του Κομφούκιου είναι: «Να μην κάνεις στους άλλους ό,τι δεν θα σου άρεσε για τον εαυτό σου» και «Να κάνεις στους άλλους εκείνο που θα ήθελες να κάνεις για τον εαυτό σου».

Δίδαξε περισσότερο για τη ζωή και τον άνθρωπο παρά για το θάνατο και τα πνεύματα. «Ο άνθρωπος είναι που κάνει τον δρόμο μεγάλο και όχι ο δρόμος που κάνει τον άνθρωπο μεγάλο», υποστήριξε.

Αντιπαράθεσε τον τσούντζου, τον ανώτερο άνθρωπο, ο οποίος διέπεται από το γιεν και χαρακτηρίζεται από τη γαλήνη και την ηρεμία, προς τον κατώτερο άνθρωπο, που έχει ως στόχο του το κέρδος και διακατέχεται από την ανησυχία και την αγωνία, και διακήρυξε ότι το ιδεώδες είναι η εναρμόνιση του ανώτερου ανθρώπου με το ορθά ταξινομημένο κοινωνικό περιβάλλον, η οποία προσδιορίζεται από τις αμοιβαίες ηθικές υποχρεώσεις, που περιλαμβάνονται στις πέντε βασικές ανθρώπινες σχέσεις – μεταξύ κυβερνήτη και υπουργού, μεταξύ πατέρα και γιου, μεταξύ μεγαλύτερου και μικρότερου αδελφού, μεταξύ συζύγων και μεταξύ φίλων.

Μερικά από τα σοφά του λόγια:

- Η σιωπή είναι ένας πιστός φίλος που ποτέ δε θα σε προδώσει. 

- Διάλεξε μια δουλειά που σ’ αρέσει και δε θα χρειαστεί να δουλέψεις ούτε μια μέρα στη ζωή σου.

- Κάποτε οι άνθρωποι σπούδαζαν για να τελειοποιούν τον εαυτό τους. Τώρα σπουδάζουν για να προξενούν τον θαυμασμό των άλλων.

- Η γνώση χωρίς την εμπειρία δεν είναι παρά ένα άχρηστο στολίδι.

- Ακόμη και η μικρή ανυπομονησία μπορεί να εμποδίζει στην πραγματοποίηση των μεγάλων στόχων.

- Όσο πιο αυστηρά και άσπλαχνα κρίνεις τον εαυτό σου, τόσο πιο δίκαια και με επιείκεια θα κρίνεις τους άλλους.

- Ο άνδρας με αρετή είναι απαιτητικός με τον εαυτό του, ενώ ο μικρός άνθρωπος είναι απαιτητικός με τους άλλους.

- Ο άνδρας με αρετή λυπάται πως δεν είναι τέλειος, δεν λυπάται πως δεν είναι διάσημος.

- Εμπειρία: ένα μικρό φανάρι που κρέμεται πίσω από την πλάτη μας και φωτίζει τον δρόμο που έχουμε ήδη περάσει.

- Ο ανώτερος άνθρωπος κρίνει τον εαυτό του, ο κατώτερος κρίνει τους άλλους …

-  Ξέχνα τις προσβολές, αλλά ποτέ μη ξεχνάς την καλοσύνη.